Nederlanders willen wel verduurzamen, maar dat moet ook goed zijn voor de portemonnee

Door Nationale Recreatiegids / Ilias van Bruggen

9 min

In Nederland spreekt driekwart van de mensen hun zorgen uit over het klimaat en vindt dat er wat aan moet gebeuren om klimaatverandering te remmen. Toch is er bij slechts de helft van de Nederlanders een gevoel van persoonlijke verantwoordelijkheid. Ook leiden klimaatzorgen nauwelijks tot gedragsverandering. Dat laatste gaat voornamelijk over mensen met een hoog inkomen en een hbo- of wo-opleiding. Dit blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). In meer dan de helft van de onderzochte situaties zijn Nederlanders niet bereid om hun leefstijl te veranderen ten gunste van het klimaat. Als mensen al bereid zijn tot verandering dan is dat met name vanuit een financieel oogpunt: als niet-duurzaam gedrag meer geld kost dan duurzaam gedrag, meldt SCP.

In het onderzoek van SCP en PThU werd onderzocht wat mensen bereid zijn op te offeren voor het klimaat. Daarnaast is voor het eerst specifiek gekeken naar de rol van waarden en religie bij afwegingen en leefstijl-veranderbereidheid van mensen. Uit de resultaten van dit kwantitatieve onderzoek worden geen verschillen geconstateerd tussen mensen met verschillende geloofsovertuigingen omtrent hun opvattingen over klimaatverandering en duurzaam gedrag. Wel spelen geloofsovertuigingen een rol bij de houding en het gedrag van mensen. Zo vinden gelovigen dat de mens als rentmeester verantwoordelijk is voor de aarde en zijn bezorgder over klimaatverandering dan gelovigen die vooral accentueren dat de mens over de natuur kan heersen. Ook zijn zij eerder bereid om hun leefstijl te veranderen.

Verschil tussen rijk en arm

Wat opvalt is dat mensen die de urgentie van klimaatverandering erkennen en vinden dat ze aan een oplossing moeten bijdragen, dat niet laten zien in hun gedrag. Dat speelt vooral bij mensen met een hbo- of wo-opleiding en een relatief hoog inkomen hebben. Zij zijn relatief bezorgd over het klimaat maar dat uit zich niet in gedragsverandering. Voor veel mensen met een praktische opleiding en relatief laag inkomen geldt precies het tegenovergestelde. Zij zijn vaak veel duurzamer dan de gemiddelde Nederlander, ook al zien zij de urgentie van het klimaatprobleem minder duidelijk.

Geld is prikkel

In het onderzoek worden een aantal toekomstscenario’s voorgelegd. Daarmee kan worden geconcludeerd dat meer dan de helft van de Nederlanders niet bereid is om hun leefstijl te veranderen, ondanks hun zorgen over het klimaat, de dreiging van natuurrampen en de oproep van de overheid en de wetenschap voor duurzamer gedrag. De bereidheid is wel aanwezig als duurzaam gedrag goedkoper is dan niet-duurzaam gedrag. Dat betekent dat mensen voornamelijk door geld worden geprikkeld. Klimaatbeleid gericht op het financieel belasten van niet-duurzaam gedrag lijkt dan ook effectief.

Het zou er echter wel toe kunnen leiden dat niet-duurzaam gedrag een ‘luxeproduct’ wordt dat niet iedereen zich kan veroorloven. Daar komt bij dat mensen die op dit moment minder duurzaam gedrag vertonen minder gevoelig zijn voor hogere prijzen en minder bereid zijn hun leefstijl aan te passen.

Meer onvrede over klimaatbeleid

Ondanks dat er een groeiend klimaatbesef is, groeit ook de onvrede over de aandacht voor klimaat bij een substantiële groep Nederlanders. Die vinden andere problemen, zoals migratie en asiel, ongelijkheid en houdbaarheid van de zorg belangrijker. Ook hebben zij het gevoel dat een kleine groep mensen klimaatmaatregelen aan de rest wil opleggen en zijn zij bang dat zij nergens meer van mogen genieten. Verder vinden de meeste Nederlanders dat de kosten van klimaatbeleid niet eerlijk zijn verdeeld tussen arme en rijke Nederlanders en tussen bedrijven en burgers. Rechtvaardig beleid zou volgens Nederlanders gebaseerd moeten worden op het principe dat grootste vervuilers het meest betalen en dat mensen met meer inkomen meer moeten bijdragen dan mensen met een kleine beurs..

Gedrag

Om de kloof tussen duurzaam denken en duurzaam doen te dichten, kunnen verschillende wegen bewandeld worden, aldus SCP. Zo kunnen rechtvaardigheid en financiële prikkels ervoor zorgen dat het klimaatbeleid effectiever is. Ook blijkt uit het onderzoek dat mensen pas bewegen als anderen dat ook doen. Dus voorbeeldgedrag vertonen kan ook effectief zijn. Zeker als ze het gevoel krijgen dat helpend gedrag een positieve invloed kan hebben op hun reputatie. Tot slot kan het helpen om het gesprek aan te blijven gaan.

Het volledige onderzoek van het SCP vind je hier.

Meer nieuws