Een voorbeeld van een cruiseschip en haar afmetingen: de Norwegian Prima van rederij Norwegian Cruiselines. Zestien verdiepingen, bijna 300 meter lang en ruimte voor meer dan 3.200 passagiers.

Amsterdammers zijn al lang niet meer onder de indruk van deze grote schepen die door het IJ varen. De gemeenteraad noemt de schepen ‘varende flatgebouwen’ en roept het college op om deze te verbannen uit de stad. Daarvoor dienen coalitiepartijen D66, GroenLinks en PvdA een motie in. Ze rekenen op een flinke meerderheid.

De initiatiefnemer van de motie, Ilana Rooderkerk (fractievoorzitter D66), vindt de ‘extreem vervuilende’ schepen niet meer passen in het beeld van Amsterdam. Ze verwijst naar Venetië, die twee jaar geleden cruiseschepen in de ban heeft gedaan en sindsdien een enorme afname van luchtvervuiling in de stad zagen.

Rooderkerk noemt dit soort toerisme ‘als een sprinkhanenplaag’ die ‘in één keer de binnenstad in trekken’, met bijbehorende overlast. Dat schreef zij vorige maand in een opiniestuk in Het Parool.

Toerisme in Amsterdam

Sinds de eeuwwisseling heeft de hoofdstad van het land een cruiseterminal, aan de oostkant van het Centraal Station. Uit cijfers van terminaleigenaar Cruise Port Amsterdam (CPA), blijkt dat cruisetoerisme in Amsterdam steeds populairder is geworden. Tot 2018 groeide het aantal passagiers gestaag met 10 procent. Pas na de coronapandemie was hier een dip in te zien: naar verwachting komen er dit jaar 300.000 toeristen met een cruiseschip naar Amsterdam.

Daarnaast brengen de riviercruises ook veel toeristen naar de stad. Naar schatting meren er ongeveer 2.100 boten aan in de hoofdstad, goed voor 500.000 bezoekers.

Toch komt het grootste gedeelte van de toeristen aan per vliegtuig. Wel zou een verbod op cruiseschepen een bijdrage kunnen leveren op de in bedwanghouding van het toerisme. Rooderkerk verwijst naar de ‘signaalwaarde’ van 18 miljoen overnachtingen die de raad vaststelde. Op het moment dat het aantal toeristen hierboven komt, dan verplicht het college zich tot het nemen van ‘aanvullende maatregelen’.

Vervuilende stoffen

Naast een overschot aan toerisme is er nog een andere reden voor de coalitiefracties om de motie in te dienen. Cruiseschepen zijn niet goed voor het klimaat en schone lucht. Ondanks dat de schepen geen normen overschrijden, zorgen ze voor veel vervuiling: niet alleen CO2, maar ook vervuilende stoffen zoals stikstof, zwavel en fijnstof komen vrij bij de verbranding van bunkerolie, wat vaak wordt gebruikt om de schepen aan te drijven. In een artikel van het NOS wordt gesteld dat een cruiseschip gemiddeld 700 liter per uur opslurpt. Een groot cruiseschip zou evenveel CO2 uitstoten als 84.000 auto’s, net zo veel stikstofdioxide als 400.000 auto’s, zoveel fijnstof als 1 miljoen auto’s een zoveel zwaveloxide als 376 miljoen auto’s. In een ander onderzoek wordt de dagelijkse uitstoot vergeleken met die van 31.000 vrachtwagens die een rondje maken over de Ring A10.

Een belangrijk argument voor tegenstanders is daarnaast dat de schepen de motor aan laten staan als zij aanmeren. Er is geen energievoorziening vanaf de kade. Dat geldt volgens CPA niet voor riviercruises.

In 2030 komt er een verbod op, dan moeten cruiseschepen hun energie vanaf de kade krijgen. CPA-directeur Dick de Graaff stelt dat zij dat niet kunnen garanderen, hoewel hij zegt dat de sector ‘in hoog tempo aan het verduurzamen is’.

Regie in eigen hand

Formeel gezien kan Amsterdam zelf de regie in handen nemen: de terminal is eigendom van het Havenbedrijf, dat wordt beheerd door de gemeente. Wel zegt wethouder Hester van Buren dat een eventueel besluit ‘op basis van onderzoek en goede afwegingen’ moet worden genomen, en dat het is samenspraak is met andere gemeenten en belanghebbenden in het Noordzeekanaalgebied. Ze stelt dat de stad niet in zijn eentje kan bepalen wat de toekomst is van de cruisevaarten in het gebied.

Van Buren zegt daarnaast dat de stad al maatregelen neemt. Ze wijst op een capaciteit van 300 aanmeringen per jaar, terwijl het vorige college een maximum van 190 opstelde. Er loopt ook een onderzoek naar de riviercruises.

De wethouder wil één ding duidelijk maken: dat de passagiers niet moeten worden vergeleken met een ‘sprinkhanenplaag’. “Dat is niet netjes en zou ik nooit zo zeggen”, aldus Van Buren.